ตำนานวัดพระธาตุผาเงา หลวงพ่อผาเงา

อำเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย

จากพงศาวดารโยนก บอกว่า ขุนผาพิงหรือขุน พิง(พระองค์พิง) เจ้าผู้ครองนครโยนก องค์ที่ ๒๓ ช่วงปี พ.ศ. ๔๙๔-๕๑๒ เป็นผู้สร้างเจดีย์ไว้บนหินก้อนใหญ่ ที่เชิงเขาดอยจันทร์ ซึ่งเข้าใจว่าหมายถึง วัดพระธาตุผาเงา พระธาตุผาเงาได้ชำรุดทรุดโทรมลงมาก คาดว่าน่าจะมีการบูรณะมาบ้างเพราะพระธาตุองค์นี้ตั้งอยู่ที่ลาดต่ำสุดของภูเขาซึ่งง่ายต่อการดูแลซ่อมแซม ชื่อของวัดนี้มาจากชื่อของพระธาตุผาเงาที่ตั้งอยู่บนยอดเขาหินก้อนใหญ่ คำว่าผาเงา ก็คือเงาของก้อนผา(ก้อนหิน) หินก้อนนี้มีลักษณะสูงใหญ่คล้ายรูปทรงเจดีย์และทำร่มเงาได้ดีมาก ชาวบ้านจึงตั้งว่า “พระธาตุผาเงา” ความจริงก่อนย้ายวัดมาที่นี่ เดิมก็มีชื่อว่า “วัดสบคำ” ซึ่งตั้งอยู่บนฝั่งน้ำโขงฝั่งน้ำได้พังทลายลง ทำให้บริเวณของวัดพัดพังลงใต้น้ำโขงเกือบหมดวัด คณะศรัทธาจึงได้ย้ายวัดไปอยู่ที่ใหม่บนเนินเขา ซึ่งไม่ไกลจากวัดเดิม ในเดือนกุมภาพันธ์ ๒๕๑๙ จึงได้ลงมือแผ้วถางป่า แต่เดิมที่แห่งนี้ เคยเป็นเรียกว่า ถ้ำผาเงา ปากถ้ำถูกปิดไว้นานแล้ว ทำให้บริเวณแห่งนี้ เป็นป่ารกเต็มไปด้วยซากโบราณวัตถุกระจัดกระจายอยู่กลาดเกลื่อนเต็มไปหมด มีชิ้นส่วนใหญ่อยู่ชิ้นหนึ่งเป็นพระพุทธรูปครึ่งองค์ช่วงล่างหน้าตักกว้าง ๔ วา เชื่อว่าเป็นพระประธานในวิหารคณะศรัทธาจึงตั้งใจบูรณะ ปฏิสังขรณ์ให้สมบูรณ์เหมือนเดิม ในวันที่ ๑๗ มีนาคม ๒๕๑๙ เวลา ๑๔.๐๐ น. เมื่อคณะศรัทธาได้ปรับพื้นที่เรียบร้อยแล้วทุกคนต่างตื่นเต้นเมื่อได้พบว่าใต้ตอไม้นั้น(หน้าฐานพระประธาน)มีอิฐโบราณก่อเรียงไว้ เมื่อยกหินออกก็พบหน้ากาก(แผ่นทึบ)ก่อกั้นไว้ เมื่อเอาหน้ากากออก จึงได้พบพระพุทธรูปมีลักษณะสวยงดงามมาก ผู้เชี่ยวชาญทางโบราณวัตถุได้วิเคราะห์ว่าพระพุทธรูปองค์นี้มีอายุระหว่าง ๗๐๐-๑๓๐๐ ปี คณะศรัทธาทั้งหมดจึงได้พร้อมกันตั้งชื่อพระพุทธรูปองค์นี้ว่า “หลวงพ่อผาเงา” และเปลี่ยนชื่อวัดใหม่จาก “วัดสบคำ” เป็น “วัดพระธาตุผาเงา”ตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา

            เมื่อค้นพบพระพุทธรูปหลวงพ่อผาเงาแล้ววัดเก่าแห่งนี้ก็ถูกบูรณะและพัฒนามาอย่างต่อเนื่อง การก่อสร้างวัตถุต่างๆก็ดำเนินไปอย่างไม่หยุดยั้ง เช่น ซุ้มประตูวัด,กำแพงด้านหน้า,กุฏิสงฆ์,ศาลาการเปรียญและพระธาตุผาเงา ท่านเจ้าอาวาสองค์แรกท่านเป็นพระนักพัฒนา ท่านได้สร้างพระวิหารซึ่งเป็นที่ประดิษฐานพระธาตุผาเงาที่เห็นทุกวันนี้ โดยพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถเสด็จพระราชดำเนินเป็นพระประธานเฉลิมฉลองพระบรมธาตุพุทธนิมิตเจดีย์ และพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงเจิมและทรงสุหร่าย ยอดฉัตรของพระบรมธาตุพุทธนิมิตเจดีย์ เมื่อวันที่ ๒๙ มกราคม ๒๕๓๖ (ตอนนั้นจำได้ว่าผมได้ไปรอรับเสด็จด้วย ตอนนั้นอยู่ ป.๖ มั้งครับ) แต่ก่อนหน้านั้น สมเด็จฯพระนางเจ้าพระบรมราชินีนาถ และสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ เสด็จพระราชดำเนินแทนพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงวางศิลาฤกษ์และทรงเททองหล่อพระพุทธรูปเชียงแสนสิงห์หนึ่ง เพื่อประดิษฐานไว้ในพระบรมธาตุพุทธนิมิตเจดีย์ เมื่อวันที่ ๒๙ มกราคม ๒๕๒๔