ขันหมาก เป็นภาชนะสำหรับจัดและบรรจุเครื่องปรุงคำหมากมีโครงสร้างเป็นไม้ไผ่ขนและสานประกอบกัน โดยรูปแบบมาตรฐานประกอบด้วยโครงสร้าง 3 ส่วน คือ ส่วนล่างเรียกว่า “ตีนขัน” ส่วนกลางเรียกว่า “ตัวขัน” หรือ “เอวขัน” และส่วนบนเรียกว่า “ตาด” สำหรับวางตลับ หรือ ”แอ็บ” เครื่องปรุงต่างๆ สำหรับการกินหมาก ที่ประกอบด้วย ยาฉุน หมากแห้ง หมากสด ปูน สีเสียด ใบพลู ที่ต่อขอบสูงขึ้นมาเล็กน้อยสำหรับวางของเรียกว่า “ปากขัน” ขอบปากขันหมากกับขอบตาดด้านบน แสดงให้เห็นถึงโครงสร้างของไม้ไผ่ที่ขึ้นรูปด้วยการขดลดหลั่นเกิดเป็นรูปทรงที่มีระยะและพื้นที่เพียงพอ สำหรับการตกแต่งลวดลายด้วยการแต้มชาด ตลอดจนการปิดทองคำเปลวในบางจุดให้เกิดจังหวะที่งดงาม มีขนาดใหญ่กว่าเชี่ยนหมากของภูมิภาคอื่นๆ เพราะเป็นภาชนะสำคัญในการต้อนรับแขก อีกทั้งเป็นการแสดงออกถึงสถานภาพของผู้เป็นเจ้าของ สัดส่วนของขันหมากรูปแบบดังกล่าวจะเรียกว่า “ขันหมากตีนช้าง” ที่จะมีรูปทรงกลมเป็นมาตรฐานเขียนลวดลายด้วยสีดำแดงของรักและชาด แต่สำหรับบางพื้นที่อาจมีการสร้างงานด้วยรูปทรงเหลี่ยมตั้งแต่แปดถึงสิบหกเหลี่ยม ซึ่งเป็นรูปทรงที่นิยมอย่างมากในหมู่คหบดีและเจ้านายในเวียงเชียงใหม่ โดยการตกแต่งเป็นลวดลายจะเพิ่มความวิจิตรงดงามด้วยการปิดทองคำเปลวประดับกระจกที่เรียกว่า “แก้วจืน” และมี “เบี้ย” ประดับที่มุมขอบล่างของตีนขันหมากด้วย ขันหมากตีนช้างกลุ่มช่างผลิตที่สันป่าตอง เชียงใหม่ โดยส่วนใหญ่แล้วจะมีรูปทรงที่มีสัดส่วนสูงที่พอเหมาะเป็นเอกลักษณ์เมื่อเปรียบเทียบกับขันหมากจากแหล่งผลิตอื่นๆ ที่อาจมีรูปทรงเตี้ยและป้านกว่า รูปแบบของขันหมากตีนช้างในแต่ละแหล่งการผลิต อาจมักมีความแตกต่างกันในเรื่องของสัดส่วนและรายละเอียดที่ใช้ในการตกแต่ง โดยอาจมีสาเหตุจากความนิยมหรือข้อจำกัดที่เกิดจากขั้นตอนการประดิษฐ์ลาย เช่น กลุ่มหางดง เชียงใหม่ มีการเขียนลายโดยใช้เทคนิควิธีหยดชาดแล้วลากเป็นเส้นให้เกิดเป็นลวดลายกลีบดอกไม้ที่ประกอบเป็นเส้นเล็กๆ กลุ่มลำพูน นิยมแต้มลายคล้ายตัวบ่างหรือลายกนกด้วยชาดที่สีออกส้มหรือสีเหลืองของรงค์ ฝีมือไม่ค่อยประณีตมากนักและนิยมแต้มทองคำเปลวเปรอะไปทั่ว สำหรับกลุ่มลุ่มน้ำขาน ต้นแหน ทุ่งเสี้ยว สันป่าตอง เชียงใหม่เป็นกลุ่มที่ช่างแต้มดอกฝีมือดีมากของล้านนา เนื่องจากส่วนใหญ่เป็นชาวไทเขิน ลวดลายในกลุ่มนี้ใช้วิธีแต้มรักผสมชาดแดงและเขียนลายทองเป็นขอบของลาย ที่ใช้ปลายพู่กันแหลมเล็กทำให้ลวดลายคมชัดไม่เลอะ ลวดลายที่นิยมมากคือลายดอกไม้สี่กลีบ เป็นต้น ที่มา(http://library.cmu.ac.th/ntic/lannalacquerware/lacquerware/118)